Eind vorige week hebben de vier formerende partijen een akkoord op hoofdlijnen gepresenteerd. Kunsten ’92 geeft een eerste reactie op de voorstellen met effect op kunst en cultuur.
Hoewel kunst en cultuur nauwelijks worden genoemd, bevat het akkoord een aantal maatregelen die grote impact hebben op de culturele en creatieve sector. Het lage btw-tarief van 9% voor culturele goederen en diensten (met uitzondering van bioscopen en dagrecreatie waar ook musea onder vallen) wordt afgeschaft en gaat naar 21%. Deze maatregel gaat vanaf 2026 in en zou de schatkist € 953 miljoen opleveren. Een pakket van ‘taakstellende bezuinigingen’ oftewel bezuinigingen die nog nader zullen worden uitgewerkt door een komend kabinet. Dit betreft onder andere:
– Bezuiniging op de Nederlandse Publieke Omroep. Vanaf 2026 moet dit € 100 miljoen opleveren.
– Een algemene bezuiniging bij de ministeries op de subsidieposten van € 1.000 miljoen, zoals het afschaffen van initiatieven rondom ‘gezonde leefstijl, inclusiviteit, participatie en medezeggenschap’.
– Beperking van de giftenaftrek, hetgeen effect heeft op particuliere giften aan cultuur.
– Het overhevelen van gelden van het Rijk naar gemeenten met een korting van € 638 miljoen per 2026: de ‘SPUK-regeling’. Uit deze regeling worden initiatieven gefinancierd voor cultuurparticipatie, sport en bewegen, gezondheidsbevordering en de sociale basis.
– Het wettelijk minimumloon wordt tóch niet verhoogd per 2025. Daarnaast wordt de werkloosheidswet (WW) hervormd. Deze wordt waarschijnlijk korter.
– Specifiek voor zzp’ers: het verlagen van de MKB-winstvrijstelling naar 12,03% wordt teruggedraaid (dat is een investering van €93 miljoen) en de wet VBAR wordt doorgezet.
– Verhoging van de kansspelbelasting van 30,5% naar 37,8%. Dit raakt de loterijen die geld aan cultuur geven.
Tenslotte zijn er in het akkoord bezuinigingen aangekondigd op sectoren waarmee de culturele sector veel samenwerkt, bijvoorbeeld wetenschap, internationalisering, bijstellingen in het onderwijs, programma’s als school en omgeving (met effect op cultuuronderwijs in de klas).
Hoewel er op het eerste gezicht geen rechtstreekse bezuiniging op het cultuurbudget wordt aangekondigd, gaat dit regeerakkoord de cultuursector en veel kiezers pijn doen. Met name de btw-verhoging is een sluipmoordenaar: een verdekt opgestelde financiële aanslag met grote gevolgen. De verhoging van het tarief zet de toegang en betaalbaarheid van cultuur voor het publiek onder druk, brengt inkomen en de bestaanszekerheid van kunstenaars en artiesten in gevaar en is fnuikend voor een avontuurlijke, nieuwe programmering.
– Voor het publiek. Naar een voorstelling gaan, een musical of festival bezoeken of een boek kopen: het wordt door de btw-verhoging fors duurder. Vooral voor mensen met een kleine beurs en voor jongeren een hard gelag. Voor hen wordt uitgaan haast onbetaalbaar.
– Voor de makers en werkenden. Vanwege stijgende kosten komen de inkomsten van makers, artiesten en werkenden verder onder druk. De bestaanszekerheid van 400.000 werkenden komt op de tocht, terwijl dat juist één van de speerpunten is van het nieuwe kabinet.
– Voor het culturele ecosysteem. Er zal minder ruimte zijn voor experiment en innovatie, minder aanbod, met als gevolg dat het (eco)systeem onder druk komt te staan en het aanbod van kunst en cultuur zal verschralen.
– Voor de economie. Met de btw-verhoging op culturele goederen en diensten schiet de politiek zichzelf in de voet. Het verdienvermogen van de creatieve sector wordt erdoor geraakt en het vestigingsklimaat verslechtert.